İnsan vücudunun enerji kaynakları nelerdir ? Tüm
besinlerin bileşmesinde çeşitli kimyasal moleküller bulunmaktadır.
Bunlar “besin öğesi” diye adlandırılır. Ağızda başlayan sindirimin
sonunda besin öğeleri parçalanır. Olaya enerji kaynakları bazında
baktığımızda, insan vücudunun enerji gereksinimi üç temel besin grubunda
sağlanır. Bunlar sırasıyla; karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerdir.
Genel olarak karbonhidratlar ve yağlar egzersiz sırasında temel yakıt
olarak kullanılan enerji kaynaklarıdır. Proteinler organizmada yapıtaşı
olarak görev yaparlar.
Vücutta hangi enerji kaynakları depolanır ? İnsan
vücudundaki temel enerji kaynaklarından karbonhidratlar ve yağlar depo
edilir. Proteinler depo edilmez. Bu yüzden gerekli olduğu kadar protein
kullanılır, geriye kalanı dışarı atılır. Ayrıca, fazla olarak protein
almak çeşitli sağlık sorunlarına da yol açabilir.
Hangi enerji kaynağı ne kadar enerji verir ? Karbonhidratlar
ve proteinler gram başına yaklaşık 4 kilokalori, yağlar ise gram başına
9 kilokalori enerji verir. Genel olarak kilokalori ve kalori değerleri,
ülkemizde birinin yerine kullanılan değerlerdir.
İnsan vücudu hangi koşullarda enerjiye gerek duyar ? İnsan organizması üç koşulda enerjiye gerek duyar. Bunlar:
a. Bazal metabolizma b. Fiziksel aktivite c. Besinlerin spesifik dinamik etkisi
Burada
bazal metabolizma organizmanın dinlenik durumda yaşamını sürdürmesi için
gerek duyduğu enerji gereksinimidir. Bazal metabolizma kişinin vücut
ağırlığı, yaşı , cinsiyeti, sağlık durumu ve diğer faktörlere göre
değişir. Fiziksel aktivite ise yürümekten, koşmaya;okumaktan, araba
sürmeye kadar tüm fiziksel ve zihinsel aktivitelerimiz için gereksinim
duyduğumuz enerjidir. Besinlerin spesifik dinamik etkisi ise, besinlerin
sindirimi sırasında ortaya çıkan ısının , ortadan kaldırılması için
harcanması gereken enerjidir.
Hangi sporda, hangi enerji kaynakları kullanılır ?
Egzersiz
sırasında genelde karbonhidratlar kullanılır. Özellikle kısa süreli
aktivitelerde sadece bu enerji kaynağı kullanılır. Egzersizin süresi
uzadıkça enerji kullanımında yağlar da devreye girer. Özellikle uzun
süren aktivitelerde eforun süresi uzayıp, şiddeti düştükçe vücut yağ
depoları enerji üretiminde devreye girmektedir. Bu tür aktivitelere en
belirgin örnek maratondur.
Ağırlık çalışmalarının yapıldığı dönemde hangi enerji kaynağı fazla alınmalıdır ?
Genel
olarak ağırlık çalışmasının yapıldığı dönemlerde, amaç kuvvet gelişimi
olduğu için kasın enine kesitinin büyümesi (hipertofi) söz konusudur.
Bu da
organizmanın gereğinden fazla protein kullanımı ile sağlanır. İşte bu
nedenle ağırlık çalışmalının yapıldığı dönemde daha fazla protein
alınmalıdır. Ama bu protein miktarı mutlaka bir diyetisyen (beslenme
uzmanı) veya bir hekim tarafından belirlenmelidir. Unutulmaması gereken,
aşırı protein alımının çeşitli sağlık sorunlarına yol açtığı,
fazlasının yağa dönüşüp depolandığında ve geriye kalanının idrar yolu
ile atıldığıdır.
Sağlıklı
bireylerde günlük protein alımında vücut ağırlığının her kilogramı
başına 0.8-1 gramlık protein yeterli, özellikle kuvvet gerektiren
sporlarda bu oran vücut ağırlığı başına 1. 5-2 gram, hatta 2. 5 grama
kadar çıkabilmektedir. Kuvvet çalışmalarının yeni başladığı dönemlerde
kas gelişimine yönelik ek kilogram başına 7-8 gram protein
önerilmektedir. Ama bu değerler genel değerlendirilir. Konu mutlaka bir
uzman tarafından denetlenmelidir.
